In de dynamische wereld van teamsamenwerking is gedoe binnen een team een bekend fenomeen. Vaak begint het klein, een opmerking die verkeerd valt, een taak die blijft liggen, frustraties die niet worden uitgesproken. Voor je het weet, stapelen deze kleine irritaties zich op en worden ze een serieuze hinderpaal voor de samenwerking en productiviteit van het team. Maar wat als we deze problemen eens vanuit een andere hoek bekijken? Wat als we in plaats van in te zoomen op de individuele problemen, uitzoomen en het geheel bekijken? Hier komt systemisch werk in beeld, een krachtige methode om de onderstroom binnen een team zichtbaar te maken en aan te pakken.
Wat is systemisch werk?
Systemisch werk is een methode dat uitgaat van het idee dat individuen onderdeel zijn van grotere systemen, zoals families, organisaties en teams. Binnen deze systemen zijn alle leden met elkaar verbonden en beïnvloeden ze elkaar wederzijds. Door uit te zoomen en naar het geheel te kijken, kunnen we inzicht krijgen in de onderlinge dynamieken en patronen die bijdragen aan het ‘gedoe’ binnen een team.
De kracht van de onderstroom
In elke groep is er naast de zichtbare bovenstroom, de dagelijkse werkzaamheden en interacties, ook een onzichtbare onderstroom. Deze onderstroom bestaat uit onuitgesproken gevoelens, verborgen agenda’s en onderliggende spanningen. Vaak is het deze onderstroom die de boventoon voert in de teamdynamiek en de oorzaak is van veel problemen. Het herkennen en aanpakken van de onderstroom is essentieel voor het oplossen van teamproblemen.
Systemisch kijken naar teamgedoe
Wanneer we systemisch naar een team kijken, richten we ons op verschillende aspecten:
- Verbindingen en relaties: Welke onzichtbare verbindingen en relaties bestaan er binnen het team? Zijn er onuitgesproken loyaliteiten of spanningen die de samenwerking beïnvloeden?
- Posities en rollen: Welke rollen nemen teamleden in, en hoe beïnvloeden deze rollen de teamdynamiek? Is er sprake van rolverwarring of conflict?
- Balans in geven en ontvangen: Wat brengt een teamlid en wat komt hij ‘halen’? Is deze uitwisseling in evenwicht?
- Patronen en herhalingen: Zijn er terugkerende patronen in het teamgedrag? Welke gebeurtenissen of gedragingen komen steeds weer terug en wat zeggen deze over de onderliggende dynamieken?
De kracht van uitzoomen
Uitzoomen betekent dat we niet blijven hangen in de details van een conflict of probleem, maar het grotere geheel bekijken. We onderzoeken hoe de verschillende elementen binnen het team samenhangen en elkaar beïnvloeden. Dit kan bijvoorbeeld door middel van systemische opstellingen, waarin de dynamieken en verhoudingen binnen een team visueel en tastbaar worden gemaakt.
Werken met de onderstroom: een praktijkvoorbeeld
Stel je een marketingteam voor dat constant tegen deadlines aanloopt en waarbij de communicatie vaak stroef verloopt. Op het eerste gezicht lijkt het een kwestie van slechte planning en miscommunicatie. Maar door systemisch te kijken, ontdekken we dat er onderliggende spanningen zijn tussen twee teamleden die strijden om dezelfde positie binnen het team. Daarnaast blijkt dat een ander teamlid zich buitengesloten voelt, omdat zij niet goed is ingewerkt en haar rol onduidelijk is.
Door deze onderstroom aan het licht te brengen en aan te pakken – bijvoorbeeld door een duidelijke rolverdeling, het bespreken van de spanningen en het versterken van de teamverbinding – kan het team weer op een gezonde manier samenwerken en worden de problemen bij de wortel aangepakt.
Gedoe op tafel!
Naast het uitzoomen en kijken naar de onderstroom, is het belangrijk om gedoe expliciet te maken en bespreekbaar te houden. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Als je het gedoe wilt oplossen, moet je bereid zijn om in alle openheid met elkaar om de tafel te gaan. Dat klinkt als een open deur, maar ik merk vaak dat teamleiders omwille van de sfeer het moeilijk vinden om man en paard te noemen tijdens overleg. Dat wil niet zeggen dat je botweg kunt zeggen wat je denkt; enige nuance is uiteraard een teken van professionaliteit en dat mag je ook van je team verwachten. Maar vermijd het praten in algemeenheden als je specifiek gedrag wilt aanpakken.
Stappenplan om gedoe aan te pakken
- Benoem wat je signaleert (zonder oordeel).
- Benoem wat dat voor effect heeft op jou (benoem je gevoel).
- Vraag of men dit herkent.
- Vraag om gezamenlijke consensus over het probleem.
- Vraag hoe we dit met elkaar gaan oplossen.
Een voorbeeld:
(1) ‘Ik zie de laatste tijd dat er in het team vaker over elkaar gepraat wordt, en dat teamleden weinig onderling dingen uitpraten. (2) Ik maak me hier zorgen over, ik voel me hierdoor ook niet altijd veilig om iets te zeggen omdat ik bang ben dat er daarna ook over mij gepraat wordt. (3) Is het praten over elkaar jullie ook opgevallen?’
Als teamleden dit beamen, geef hen dan even de ruimte om hier iets over te zeggen. Om jou aan te vullen of een vraag te stellen. Zorg wel dat er geen oordelen worden geuit, alleen waarnemingen. Je bent het probleem aan het verkennen, de uitkomst staat nog niet vast.
Als alles hierover gezegd is, kun je verder naar stap 4. Deze stap is heel erg belangrijk omdat dit de start is van de oplossing.
‘(4) Fijn om te horen dat jullie het herkennen. Zijn jullie het met mij eens dat dit een probleem is dat ons allemaal aangaat?’
Dit is een cruciale vraag. Hiermee doe je een beroep op ieders verantwoordelijkheid voor het wel en wee van het team. Iedereen zal het met je eens zijn, en dat is precies wat je wilt. Want nu komt de laatste stap.
(5) ‘Wat kunnen we doen om dit op te lossen?’
Een probleem in je team kun je alleen aanpakken als iedereen zich probleemeigenaar voelt. Door in stap 4 een beroep te doen op dat eigenaarschap, leg je de basis voor stap 5; het zoeken naar de oplossing.
In feite zeg je: ‘Er is een probleem in dit team dat vraagt om een oplossing. Ben je onderdeel van het probleem of ben je onderdeel van de oplossing?’ Iedereen die zich onderdeel van de oplossing voelt, zal hiervoor de verantwoordelijkheid nemen en zich daarnaar gedragen. Nu is de weg vrij om met elkaar te praten over hoe je elkaar scherp houdt op roddelgedrag en hoe je elkaar kunt helpen om dingen uit te spreken, ook als dat spannend is.
Conclusie: Durf uit te zoomen
Bij gedoe in een team is het verleidelijk om snel in te zoomen op de zichtbare problemen en deze op te lossen. Maar vaak ligt de sleutel tot een duurzame oplossing in het uitzoomen en het bekijken van het geheel. Door systemisch te werken en aandacht te besteden aan de onderstroom, kunnen we de diepere oorzaken van teamproblemen blootleggen en aanpakken. Zo ontstaat er ruimte voor echte verbinding, samenwerking en groei binnen het team.
Dus de volgende keer dat je te maken hebt met gedoe in een team, durf dan uit te zoomen en kijk naar het geheel. De inzichten die je krijgt, kunnen de sleutel zijn tot een blijvende positieve verandering. Hulp nodig? Neem gerust contact op via info@wilmaoverbeek.nl